Destrukcja językowa analiza – cześć trzecia

Agnieszka Kołodziejczak, Akt, 2009, collage na papierze, fot. własna

Najciekawsze jest to, że na określenie zniszczenia (czyli rzeczownika odczasownikowego) używamy słowa destrukcja, co ma swój pierwotny rodowód w łacińskim słowie destructio. Ale już chcąc powiedzieć jakiś czasownik odnoszący się  do czynności destrukcji to użyjemy raczej najbliższego temu słowu, polskiego znaczenia: zniszczyć. Bardzo rzadko używa się czasownika destruować. Być może dlatego, że brzmi ono nieco sztucznie w języku polskim jako zapożyczenie dosłowne z innych języków. Intrygujące jest jednak to , że w formie rzeczownika używa się słowa destrukcja. Najczęściej używanym synonimem jest zniszczenie. W związku z tym, że zniszczenie jest rzeczownikiem pochodnym od czasownika wydaje mi się, termin destrukcja bardziej pasuje ze względu na brzmienie quasi-naukowe i wskazujące pochodzenie od łaciny. A zniszczenie jest polskim określeniem zrozumiałym tylko w obszarze języka polskiego.

Intrygujące jest to, ze w innych językach pojawia się człon destrukt lub bardzo podobne człon (jak we włoskim distruzione). Jak dotąd wynika z moich obserwacji, że  próby stworzenia własnego odpowiednika, samodzielnie istniejącego bez prób zapożyczania można zaobserwować w języku niemieckim, fińskim, estońskim i islandzkim (oczywiście obserwacja jest jeszcze niepełna, bo nie badałam słowa destrukcja w innych jeszcze językach obcych). W pozostałych widać wpływy angielskiego i zarazem łaciny.

Po łacinie destructio to actis destruendi, czyli akt destrukcji (niszczenia). Podobne znaczenie będzie się powtarzać w językach europejskich bardzo często. Np. w języku angielskim act of destroy lub act of destruct lub w języku francuskim action de detruire a w języku hiszpańskim accion de destruir. Destrukcja byłaby rezultatem bądź działaniem. Można rozumieć jako akt jednorazowy albo zbiór aktów zdarzeń, składających się na całość tegoż działania destrukcyjnego.

Agnieszka Kołodziejczak, Akt, 2009, collage na papierze, fot. własna

Najczęstszym i najbliższym znaczeniu destrukcji synonimem jest słowo zniszczenie, które sugeruje totalność i całkowity rozpad. Interesujące są implikacje wynikające ze wstępnej analizy subtelnej różnicy znaczeń między angielskimi słowami destruct i destroy. Tym bardziej są interesujące ,zważywszy na ich wspólny źródłosłów czyli łacińskie destructio. Jak już wcześniej wspomniałam, to rozróżnienie nie istnieje w języku polskim. Słowo destruct  staje się zindywidualizowane, wskazuje na jeden  podmiot działający destrukcyjnie. Bowiem jest ono bardzo często łączone z przedrostkiem self (samo-), co wskazuje na działania podmiotu skierowane przeciwko sobie. I może ono zawierać aspekt pozytywny, czyli skuteczność działań destrukcyjnych w obronie własnej. Destroy wskazuje na grupę podmiotów i grupę obiektów podlegających destrukcji. Sugeruje ono raczej masowość działań  destrukcyjnych. I można by pokusić się o próbę pokazania ze destroy staje się rodzajem procesu destrukcyjnego, podczas gdy destruct staje się rodzajem aktu bardzo indywidualnego.

Bardzo często o destrukcji mówi się w kontekście historii wojen XX wieku przy opisie zwłaszcza faktów, skutków i środków czynienia destrukcji. Bardzo często w związku z tym się pisze o środkach służących destrukcji, najczęściej destrukcji masowej zagłady. Destrukcja była i jest wiązana z zagładą wojenną. Poruszany jest wątek etyki i moralności destrukcji służącej zniszczeniu środków i samego wroga. Każda rozszerzona definicja opisowa destrukcji podkreśla sens militarny i wojenny tego pojęcia.

Zauważyłam, ze bardzo często oprócz słowa zniszczenie pojawia się inny odpowiednik, synonim destrukcji a mianowicie spustoszenie lub czynienie spustoszenia. Można wysnuć z tego wniosek , ze często destrukcja prowadzi do pustki, pustka staje się jeśli nie świadomym mimowolnym celem działań destrukcyjnych. Stąd też intryguje mnie islandzki odpowiednik destrukcji – eyding. można go przetłumaczyć jako zniszczenie, destrukcja, eksterminacja.

Ciekawostka jest że człon pierwszy wyrazu czyli eydi oznacza pustke, pustkowie.

Również eydi  oznacza spustoszony, opuszczony (czasami dziki, nie zamieszkany – wild), również można rozumieć jako waste, or ruinous state (stan zrujnowania).

Czasownik eyda oznacza zniszczyć, unicestwić czyli jest odpowiednikiem znaczeniowym pojęcia destrukcji.

Pojawia się również określenie eksterminacji, wyraźnie sugerujące bliski związek z historia wojen światowych.

Nawet pobieżna analiza wskazuje na istotne znaczenie destrukcji jako działania mającego na celu zniszczenie jakiejś uporządkowanej struktury. Struktura staje się celem destrukcji. Struktura jako wynik konstrukcji jest opozycją do destrukcji. Ale różnie można interpretować zakres destrukcji. Może być ona niepełna, nie naruszająca całości struktury bądź w poważnym stopniu ja naruszająca. Może być ona pełna prowadząca do pustki całkowitej.